Μετά την ανάπτυξη τι;
του Αρχιτέκτονα Χριστάκη Σεργίδη
Μια φράση λογοπαίγνιο, χωρίς σημεία στίξης και με ένα αόριστο ερωτηματικό στο τέλος. Μια φράση με πολλαπλές αναγνώσεις και ποικίλες ερμηνείες. Μια ιδιότυπη φράση, όπου ο καθένας μπορεί να προσδώσει τις δικές του διαστάσεις, ανάλογα με τα προσωπικά του βιώματα, ιδεολογίες, ιδεολογήματα και ανησυχίες.
Ποια ανάπτυξη; Την αέναη αύξηση μιας δραστηριότητας; Την διεύρυνση των ποιοτικών διαστάσεων; Την οικονομική; Την κοινωνική; Την πολιτισμική; Την χωρική; Την πράσινη; Την ολιστική; Την ψυχολογική; Πέρα από τα πιο πάνω, συχνά αυτή η έννοια συνοδεύεται από επίθετα, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για το χώρο. Αρνητικά και θετικά. Απρογραμμάτιστη, διάσπαρτη, αλόγιστη, απέναντι σε λελογισμένη, βιώσιμη, συγκεντρωμένη, αειφόρο, ορθολογιστική κ.λπ. Ο χρόνος κυλά και οι δραστηριότητές μας, οι ροές μέσα σε αυτόν, φαίνονται κυκλοτερείς με σκαμπανεβάσματα και παλινδρομήσεις. Το μετά και το τι συνδέονται στενά με τις προσπάθειες των ανθρώπων να δημιουργήσουν συνθήκες που θα τους επιτρέπουν να βελτιώσουν το επίπεδο της ζωής τους. Συμφωνούμε όμως όλοι στο ποιες θα είναι αυτές οι συνθήκες; Κάθε άλλο!
Ένας έντονος προβληματισμός προβάλλεται συχνά, όσον αφορά την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της ισορροπίας μεταξύ των ατομικών επιθυμιών και της ιδιοτέλειας σε σχέση με τη συλλογική συνείδηση, το κοινό όφελος και την έννοια του «εμείς» ή του «από κοινού». Σύγχρονοι προβληματισμοί, πέρα από τη δεκτικότητα και τη φιλικότητα του αστικού περιβάλλοντος, και ιδιαίτερα των «δημοσίων χώρων» και των ερεθισμάτων «δημόσιας αντιληπτικότητας», σχετίζονται με τον «ολιστικό» τρόπο σκέψης και την ανάγκη αντίστοιχου σχεδιασμού και επεμβάσεων, στα πλαίσια ενίσχυσης της «οικολογικής συνείδησης» και μιας «πολιτιστικής» αναβάθμισης, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχικότητας στη λήψη αποφάσεων, της ευνομίας και της εξάλειψης κάθε είδους διακρίσεων.
Θα μπορούσαμε έτσι, κατά τη γνώμη μου, να μιλήσουμε για την έννοια «βιώσιμη αστική ανάπτυξη», προσαρμοσμένη πάντοτε στα τοπικά μας κοινωνικοοικονομικά, πολιτιστικά και περιβαλλοντικά δεδομένα, έτσι ώστε να μπορούμε να ζούμε μέσα στα όρια που μπορεί να αντέξει και να ανεχθεί το αστικό (με την ευρεία έννοια) μας περιβάλλον, διασφαλίζοντας μια δυνατή, υγιή και δίκαιη κοινωνία, επιτυγχάνοντας υποστηρικτική ανταγωνιστική και καινοτόμα οικονομία, προάγοντας καλή διακυβέρνηση, αλλά και χρησιμοποιώντας υπεύθυνα έγκυρο επιστημονικό υπόβαθρο, όπως προβάλλεται κυρίως μέσα από δύο έγγραφα (συν ένα), των υπευθύνων για την Αστική Ανάπτυξη Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Χάρτη της Λειψίας του 2007 και την Διακήρυξη του Τολέδο του 2010. Αρκετές από τις βασικές αρχές, που περιλαμβάνονται μέσα από τα δύο πιο πάνω έγγραφα, αντικατοπτρίζονται σε μεγάλο βαθμό μέσα στα δοκίμια που παρουσιάστηκαν, και αυτό, κατά τη γνώμη μου αποτελεί ένα ιδιαίτερα ελπιδοφόρο γεγονός.
Ξεκινώντας από την έννοια της διαβούλευσης και συναίνεσης με τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων των οικονομικών παραγόντων, των ενδιαφερόμενων φορέων και του ευρύτερου κοινού, καταλήγουμε σε διάφορα επιθυμητά χαρακτηριστικά του αστικού μας χώρου. Στα πιο πάνω έγγραφα, αλλά και μέσα από τους δοκιμιογράφους μας τονίζεται η ανάγκη για την προσπάθεια για επίτευξη ενός συμπαγούς δικτύου λειτουργιών, με την έννοια της αποφυγής της αστικής διάχυσης, καθώς και στη στρατηγική της ανάμειξης των χρήσεων για σκοπούς στέγασης, απασχόλησης, εκπαίδευσης, παροχών και ψυχαγωγίας.
Παράλληλα φαίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη βιώσιμων, προσβάσιμων και οικονομικά προσιτών αστικών μεταφορών με συντονισμένες συνδέσεις με τα δίκτυα μεταφορών της πόλης-περιφέρειας, η διαχείριση της κυκλοφορίας και η διασύνδεση των τρόπων μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένης της υποδομής για ποδηλάτες και πεζούς, καθώς και ο εκσυγχρονισμός των δικτύων υποδομών με την κατάλληλη τεχνική υποδομή.
Μέσα από τα δοκίμια επίσης βγαίνουν στην επιφάνεια ανησυχίες για την διαφύλαξη και διαχείριση του αστικού τοπίου, με παράλληλη προστασία περιοχών με ειδική αξία, αλλά και τη διατήρηση, επανάχρηση, λειτουργικότητα και την ελκυστικότητα της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης μας, συνδυασμένες με την έννοια της μελετημένης αστικής αναζωογόνησης, με έμφαση στον πολιτισμό, στη γνώση, στη δημιουργικότητα, στην καινοτομία και στην ποιότητα, καθώς και σε θέσεις εργασίας σε ανάλογους και νέους παραγωγικούς τομείς.
Τα πιο πάνω αποτελούν ήδη διακηρυγμένες αρχές της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, μαζί και με άλλες θέσεις και αρχές, οι οποίες αναδεικνύονται στα δοκίμια, που παρουσιάστηκαν, όπως η δημιουργία και εξασφάλιση δημόσιων χώρων υψηλής ποιότητας, αλλά κυρίως αυτού που ονομάζεται ως «Baukultur», δηλαδή τη συνολική αντίληψη των πολιτισμικών, οικονομικών, τεχνολογικών, κοινωνικών και οικολογικών πτυχών που συνηγορούν στην επίτευξη ψηλής ποιότητας κατά τη διαδικασία του σχεδιασμού και της κατασκευής.
Στα πιο πάνω έγγραφα, πέρα από την ανάγκη πρακτικών πολιτικών καινοτομίας και εκπαίδευσης, ιδιαίτερα για τα παιδιά και τους νέους, συστήνεται ειδική προσοχή στις φτωχές συνοικίες εντός των πόλεων και στην εφαρμογή στρατηγικών για την αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Οι δοκιμιογράφοι μας δεν δίστασαν να ακουμπήσουν και αυτά τα θέματα, ο καθένας με τον δικό του τρόπο και με τη δική του επικέντρωση σε ιδιαίτερα αντικείμενα.
